Edliyyeinfo.az: Əlillik dərəcəsinin təyin olunması yalnız tibbi diaqnoza deyil, həm də hüquqi və sosial müdafiə tədbirlərinə birbaşa təsir edir. Lakin bəzi hallarda vətəndaşlara əlillik təyin edilmir və sistemdə “imtina” cavabı ilə qarşılaşırlar. Bu zaman vətəndaş hansı hüquqlara malikdir? Etiraz necə edilir? Yenidən müraciət mümkündürmü?
Bu məqalədə əlillik təyinatı sisteminə dair qanuni çərçivə, etiraz və təkrar müraciət mexanizmləri izah olunur.
1. Əlilliyin Təyin Qaydaları və İmtina Səbəbləri
Əlillik dərəcəsi Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin tabeliyində fəaliyyət göstərən Tibbi-Sosial Ekspertiza və Reabilitasiya Agentliyi (TSERA) tərəfindən elektron sistem üzərindən qiymətləndirilir. Proses aşağıdakı mərhələləri əhatə edir:
-
Tibb müəssisəsi tərəfindən vətəndaşa dair Forma №88 doldurulur və sistemə daxil edilir;
-
Qiymətləndirmə zamanı 7 əsas funksional kateqoriya üzrə məhdudluqlar faizlə hesablanır (özünə qulluq, ünsiyyət, hərəkət, oriyentasiya və s.);
-
Əgər sistem əlillik üçün əsas olmadığını müəyyənləşdirirsə, imtina qərarı çıxarılır.
Nazirlər Kabinetinin 413 nömrəli Qərarı ilə təsdiqlənmiş “Əlilliyin müəyyən olunması Qaydası” prosesin hüquqi əsasını təşkil edir.
2. Qərardan Etiraz Proseduru
Əgər sizə əlillik təyin edilməyibsə, bu qərara inzibati qaydada etiraz etmək hüququnuz var. Bu prosedur İnzibati İcraat Məcəlləsinin 44-cü maddəsinə əsaslanır.
Etirazın mərhələləri:
-
Qərardan 30 gün müddətində TSERA-ya yazılı müraciət edilir;
-
Müraciətə 1 iş günü ərzində baxılmalı və nəticəsi rəsmi şəkildə təqdim olunmalıdır;
-
Təyinatla bağlı şikayətə Nazirliyin Apellyasiya Komissiyası da baxa bilər.
Hüquqi əsas:
İnzibati İcraat Məcəlləsi, Maddə 44.2.3 və 53 – inzibati qərara qarşı vəzifəli şəxsə və ya yuxarı instansiyaya şikayət hüququ.
3. Yenidən Müraciət: İkinci Şans Hüququ
Əgər ilkin etiraz nəticə verməzsə və ya sənədlərdə dəyişiklik edilərsə, yenidən müraciət hüququnuz var. Bu halda:
-
Tibb müəssisəsi Forma №88 yenidən və əsaslandırılmış şəkildə doldurmalıdır;
-
Sistemdə yeni göndəriş TSERA-ya təqdim edilir;
-
Zərurət yaranarsa, vətəndaş fiziki müayinəyə cəlb olunur;
-
Təyin edilərsə, əlillik dərəcəsi müraciət tarixi ilə qüvvəyə minir.
Hüquqi əsas:
“Əlilliyin qiymətləndirilməsi Qaydası”, bənd 2.3–2.4 – yenidən müraciət mexanizmləri.
4. Vətəndaşın Hüquqları: Hüquqi Müdafiə Alətləri
Azərbaycan Respublikasının “Əlilliyi olan şəxslərin hüquqları haqqında” Qanunu vətəndaşlara aşağıdakı müdafiə imkanlarını verir:
-
Etiraz və şikayət hüququ;
-
Hüquqi yardıma və məhkəmə müstəvisində təmsilçiliyə çıxış;
-
Təkrar ekspertiza və alternativ tibbi rəylərlə müraciət hüququ.
Qanun istinadı:
“Əlilliyi olan şəxslərin hüquqları haqqında” Qanun, Maddə 16 və 34 – hüquqi yardım, şikayət mexanizmləri, tərcüməçi və psixoloji dəstək hüququ.
5. Praktiki Tövsiyələr
| Addım | Tövsiyə |
|---|---|
| 1 | Tibb müəssisəsindən Forma №88-i əldə edin və yoxlayın: bütün diaqnozlar və funksional məhdudiyyətlər dəqiq göstərilməlidir. |
| 2 | TSERA-dan imtina qərarını rəsmi şəkildə tələb edin. |
| 3 | 30 gün müddətində etiraz ərizəsi yazaraq inzibati icraata başlayın. |
| 4 | Lazım olduqda hüquqşünas və ya vəkilin yardımından istifadə edin. |
| 5 | Yenidən müraciət üçün Forma №88-i yeniləyin və təkrar müraciət edin. |
Əlillik təyinatı sadəcə tibbi yox, eyni zamanda hüquqi bir prosesdir. Qərardan imtina almaq bu prosesin sonu deyil. Əgər sənədləriniz tamdırsa və qanunvericiliyin tələb etdiyi şərtlər ödənilirsə, etiraz və yenidən müraciət vasitəsilə hüququnuzu bərpa edə bilərsiniz.
Unutmayın: Qanunu bilmək – hüququn ilk qoruyucusudur.
Hazırladı: Asiman Əsədsoy
Edliyyeinfo.az
