Edliyyeinfo.az: Kredit münasibətlərində zaminlik ən çox rast gəlinən, lakin çox vaxt düzgün dərk edilməyən hüquqi öhdəlik formalarından biridir. Zaminlik — borcalanın kredit müqaviləsi üzrə öhdəliklərini yerinə yetirməsinə təminat verən əlavə şəxsin məsuliyyətidir. Yəni borcalan ödənişi etmədikdə, bank və ya kreditor həmin borcun ödənilməsi üçün zaminə müraciət edə bilər.
Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsinin 470–ci maddəsi zaminlik institutunu tənzimləyir. Qanuna əsasən, zamin borcalanla solidar məsuliyyət daşıyır. Bu o deməkdir ki, kreditor borcun ödənilməsini həm əsas borcludan, həm də zaminin özündən tələb edə bilər. Əgər zamin borcu ödəyirsə, ödədiyi məbləğ qədər regress tələbi ilə əsas borcludan pulu geri istəmək hüququna malikdir.
Zaminlik münasibətləri yalnız yazılı formada bağlanmış müqavilə ilə hüquqi qüvvəyə minir. Sözlə və ya etibar əsasında verilən razılıqlar hüquqi nəticə doğurmur. Müqavilədə zaminin məsuliyyət həddi, müddəti və şərtləri dəqiq göstərilməlidir. Zamin yalnız müqavilədə qeyd edilən məbləğ və şərtlər çərçivəsində cavabdeh olur.
Qanunvericiliyə əsasən, zaminin məsuliyyəti əsas borcun ödənilmə müddəti bitən gündən etibarən iki il ərzində qüvvədə qalır. Bu müddət keçdikdən sonra kreditor zaminə qarşı tələblə çıxış edə bilməz. Lakin əgər zaminlik müqaviləsində başqa cür qeyd olunubsa, tərəflərin razılığı üstün sayılır.
Zaminin hüquqlarından biri də kreditorun öhdəliklərini tələb etməkdir. Əgər kreditor borclunun borcunu artıqlaması ilə böyüdürsə, əlavə faizlər hesablayırsa və ya müqavilə şərtlərini birtərəfli dəyişirsə, zamin bu dəyişikliklərə razılıq vermədiyi halda, onun məsuliyyəti həmin hissədə qüvvədən düşür. Yəni kreditor zaminin razılığı olmadan borcun həcmini artıra bilməz.
Təcrübədə çox vaxt insanlar dostluq və ya qohumluq münasibətlərinə görə zamin olurlar, lakin bu qərar sonradan ciddi maliyyə və hüquqi nəticələr doğurur. Zamin olmaq sadəcə etibar göstəricisi deyil, tam hüquqi öhdəlik daşımaq deməkdir. Ona görə də hər bir şəxs zaminlik sənədinə imza atmadan əvvəl müqavilə şərtlərini diqqətlə oxumalı, borcalanın ödəmə qabiliyyətinə əmin olmalıdır.
Zaminlik institutunun əsas məqsədi kreditorun maraqlarını qorumaq olsa da, qanun eyni zamanda zaminin hüquqlarını da müdafiə edir. Əgər zamin öhdəlikləri yerinə yetirirsə, o, kreditorun yerinə keçmiş sayılır və borcalana qarşı bütün qanuni tələb hüquqlarını əldə edir.
Zaminlik məsuliyyət deyil, hüquq və öhdəliklərin balansıdır. Hüquqi baxımdan bu münasibət həm borcalan, həm də zamin üçün ciddi məsuliyyət daşıyır və hər iki tərəfin diqqətli qərar verməsini tələb edir.
