Edliyyeinfo.az: Mülki hüquq münasibətləri sistemində hüquqların həyata keçirilməsi və bu hüquqların sərhədləri qanunla müəyyən edilmiş prinsiplərə əsaslanır. Mülki Məcəllənin 16-cı maddəsi bu kontekstdə xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Həmin maddə göstərir ki, hüquqlar yalnız məqsədəuyğun və dürüst şəkildə həyata keçirilməlidir. Hüquq subyektləri — istər fiziki, istərsə də hüquqi şəxslər — öz mülki hüquqlarını həyata keçirərkən digər şəxslərə qarşı ziyan vurmaq niyyəti güdməməlidirlər. Əks təqdirdə, bu cür davranış hüquqdan sui-istifadə hesab edilir.
Qanunvericilik hüquq subyektlərinə geniş hüquqlar tanıyır, lakin bu hüquqların sərhədsiz olduğu anlamına gəlmir. Hüquqdan istifadə zamanı əgər məqsəd yalnız digər şəxsə ziyan vurmaqdırsa, artıq bu hüququn məzmunu pozulmuş sayılır və belə davranış hüquqa zidd sayılır. Məsələn, bir şəxs qonşusuna qarşı qərəzli niyyətlə, yalnız ona narahatlıq yaratmaq üçün əmlak hüququndan istifadə edərsə, bu, artıq hüquqi alətdən sui-istifadədir. Belə hallar qanunla qadağan edilir və nəticədə həmin hərəkətlər hüquqi müdafiədən məhrum ola bilər.
Maddənin əvvəlki redaksiyasında daha geniş tənzimləmələr olsa da, hal-hazırda 16.2-ci bənd ləğv edilmişdir. Bu dəyişiklik normativ yükü əsasən 16.1-ci bəndə yönəldir və hüquqi mahiyyət etibarilə vurğulayır ki, hüquq subyektləri öz hüquqlarından istifadə edərkən bu hüquqları məhz qanuni məqsədlər üçün istifadə etməlidirlər. Yəni hüquq formaldırsa da, onun həyata keçirilməsi prosesi əxlaqi və hüquqi prinsiplərlə uzlaşmalıdır.
Mülki hüquq sistemində bu maddə hüquqların sərhədlərini müəyyən etməklə yanaşı, hüququn mənəvi təməllərinə də istinad edir. Beləliklə, hüquqların sərbəst həyata keçirilməsi prinsipi, digər şəxslərin hüquq və mənafelərinə hörmətlə yanaşma tələbi ilə uzlaşdırılır. Hüququn əsas funksiyalarından biri də məhz cəmiyyətdə hüquqi balansın qorunmasıdır. Bu baxımdan, Mülki Məcəllənin 16-cı maddəsi həm hüquqi sabitliyin, həm də sosial ədalətin təmin edilməsində mühüm rol oynayır.
