Edliyyeinfo.az üçün hazırladığımız bu izahda Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsinin 10-cu maddəsində qeyd olunan “işgüzar adət” anlayışı və onun hüquqi tətbiqi qaydaları sadə və başa düşülən formada izah olunur.
İşgüzar adətlər — sahibkarlıq fəaliyyətində zamanla formalaşmış və geniş şəkildə tətbiq olunan davranış qaydalarıdır. Bu qaydalar qanunvericilikdə birbaşa yazılmasa belə, əgər müəyyən bir sahədə uzun müddət ərzində istifadə olunubsa və həmin sahənin iştirakçıları tərəfindən qəbul olunubsa, hüquq münasibətlərində nəzərə alınır. Başqa sözlə, yazılı qanunda yer almayan, lakin sahibkarların, şirkətlərin gündəlik fəaliyyətində təkrar-təkrar tətbiq edilən qaydalar işgüzar adət sayılır.
Məsələn, müəyyən bir sahədə malların ödənişsiz sınaq müddətində təqdim olunması yazılı müqavilədə göstərilməsə də, həmin sahədə bu qayda geniş yayılıbsa və tərəflər də bunu qəbul edirsə, bu hal işgüzar adət kimi hüquqi münasibətlərdə nəzərə alına bilər.
Ancaq burada mühüm bir məqam var: əgər hər hansı bir işgüzar adət qüvvədə olan qanunlara və ya tərəflər arasında imzalanmış müqavilənin şərtlərinə ziddirsə, həmin adət tətbiq edilə bilməz. Yəni, işgüzar adət qanunu və ya müqaviləni pozmamalıdır. Hüquqi üstünlük sırasına görə, əvvəlcə qanunlar, sonra müqavilələr, daha sonra isə işgüzar adətlər gəlir.
Edliyyeinfo.az oxucularına tövsiyə olunur ki, sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olduqda, işgüzar adətlərin tətbiq olunduğu sahələrdə həm qanunvericiliyi, həm də bu cür yazılmamış qaydaları yaxşı bilsinlər. Bu, mübahisəli hallardan yayınmağa və daha şəffaf işgüzar münasibətlər qurmağa kömək edəcək.
